In opdracht van een regionaal dagblad is onderzoek gedaan naar de integriteit van raadsleden. De schokkende uitkomst was dat meer dan een kwart van de ondervraagde raadsleden vermoedt dat een of meer van hun collega’s in de raad niet integer zijn. Het goede nieuws is dat de overige drie kwart er kennelijk wel voldoende vertrouwen in hebben, maar toch: een kwart niet! Waar zou het concreet over gaan? Over machtsmisbruik? Over lekken? Over vriendjespolitiek? Over belangenverstrengeling? De uitkomst zegt op zich niets over daadwerkelijke integriteitsschendingen. Het gaat om vermoedens en wantrouwen. Het allerergste is daarom dat er niet over wordt gesproken, dat de vermoedens niet worden opgehelderd, noch bevestigd, noch ontkracht, en dat het wantrouwen in de raad onderhuids gaat etteren.
Integriteit is te benaderen vanuit drie invalshoeken. De eerste is de juridische. Wat staat er in de wet en in de gemeentelijke gedragscode en is een handeling of gedrag in strijd met de regels. De tweede is de morele. Dat is al veel ingewikkelder, omdat het gaat om het spreekwoordelijke ‘grijze gebied’. Het is vaak ook heel persoonlijk, omdat iedereen een eigen morele kompas heeft. En de derde invalshoek is die van de buitenstaander. Wat voor een indruk of beeld hebben anderen? Denk daarbij zeker ook aan de pers en het publiek. Al is er strikt genomen en feitelijk weinig aan de hand, je kunt in de politiek snel de schijn tegen hebben.
Omdat het zo complex is kun je als raadslid op alleen je eigen kompas niet varen. Voor je het weet zie je iets over het hoofd of oordeelt een ander heel anders over dezelfde situatie. Wat zou dat kwart van de raadsleden dat vermoedens heeft dan concreet moeten doen? Uit datzelfde onderzoek blijkt namelijk dat men geen heil ziet in handreikingen en protocollen. Dus een afgesproken procedure of stappenplan hoe te handelen in dergelijke gevallen helpt kennelijk niet. Bij wie kun je terecht zonder dat het meteen te persoonlijk of te politiek wordt? Bij vermoedens zit er weinig anders op, dan er met elkaar over te praten. Stel je oordeel uit, luister eerst goed, vraag door, vul het niet in voor de ander, trek dan pas conclusies en zet stappen. Betrek daar de burgemeester en de griffier bij.
In de politiek betaalt altijd iemand de prijs. Dus wat is het je waard om je vermoeden uit te spreken, wat is jouw belang? Misstanden komen uiteindelijk altijd aan het licht en dan is er één schuldige en vele medeplichtigen, die het wisten, maar niets deden. Dat bevestigt het beeld van politici, die elkaar de hand boven het hoofd houden. En dat is slecht voor het aanzien van de volksvertegenwoordiging en funest voor het vertrouwen van de inwoners.
