Er komen steeds meer én kleine fracties in raden en er splitsen zich steeds vaker raadsleden af van de partij waarmee ze zijn gekozen. Deze trend lijkt onomkeerbaar. Wat betekent dat voor de compromisbereidheid en bestuurskracht van gemeenteraden? Uiteindelijk moet je naar elkaar luisteren en er met elkaar uitkomen.
Een jaar na de gemeenteraadsverkiezingen heeft de raad van Landsmeer, bestaande uit vijftien raadsleden, tien fracties. Direct na de verkiezingen waren het er nog maar zeven. Met drie afsplitsers nu dus tien. Landsmeer heeft gemiddeld anderhalf raadslid per fractie. Almere heeft 16 fracties op 45 leden, Den Bosch en Maastricht hebben er 16 op 39.
Afsplitsers
Uit onderzoek van de Vereniging van Raadsleden blijkt dat er gemiddeld acht fracties in een gemeenteraad zitten. Twintig jaar geleden waren dat er gemiddeld zes. Er zijn maar vier gemeenten met drie fracties. De cijfers kunnen veranderen terwijl ik dit schrijf, let je even niet op dan heeft weer iemand zich afgesplitst. In de vorige raadsperiode was er sprake van 150 nieuwe fracties van afsplitsers, blijkt uit onderzoek van NRC. De meeste (drie) in Wassenaar en Hoorn. De verwachting is dat deze trend van meer en kleinere fracties en afsplitsingen de komende jaren zal doorzetten.
Kunstwerk
Ik worstel nogal met deze trend. De kiezer heeft gesproken, zou je kunnen zeggen. Hoe meer stemmen, meningen, kleur, hoe beter. Goed dat er voor elke opvatting ruimte is. Democratie is diversiteit, een prachtig mozaïek. De stukjes afzonderlijk zijn een waar kunstwerk, net als het geheel. Anderen vinden dat de democratie in gruzelementen ligt, met alle splinters.
Goed en slecht
Er is geen enkel bewijs dat grotere (en dus minder) fracties leiden tot betere vertegenwoordiging en betere besluiten voor de gemeenschap. Het omgekeerde bewijs is er ook niet. Je hebt in deze discussie grofweg twee kanten: de mensen die vinden dat diversiteit goed is en de mensen die vinden dat fragmentatie slecht is. Ik weet het oprecht niet.
Ik heb raden zien stoeien met hun veelstemmigheid. Overleg kan een uitdaging zijn als de helft van de raad bestaat uit fractievoorzitters. Colleges moeten maar afwachten of een voorstel er met telkens wisselende meerderheden door komt. Maar of die raden het minder goed deden? Het duurde soms wat langer, was wat spannender en minder voorspelbaar, maar uiteindelijk werd er een besluit genomen. Een paar grotere fracties die elkaar in een verstikkende discipline houden kunnen net zo ineffectief zijn als een kakofonie aan kleinere fracties.
Gelijk
Fracties bestaan trouwens niet eens in de gemeentewet. Elk lid wordt persoonlijk en zonder last gekozen. Aan de andere kant zijn het de politieke partijen die deelnemen aan de verkiezingen met een lijst. Wie het benodigde aantal stemmen krijgt is gekozen. Kandidaten met meer stemmen hebben niet meer mandaat, dan degenen met minder stemmen. Eenmaal lid van de raad ben je allemaal gelijk.
Eigen opvatting
Iedere gekozene heeft een eigen opvatting en politieke ideologie. Er zijn er nog altijd evenveel standpunten als leden, ook al hebben ze niet allemaal een eigen fractie. Je gaat de raad niet in omdat je geen mening hebt! Maar wat betekent deze trend, die ik á la van Kooten en de Bie ‘samen voor ons eigen’ noem, voor de bereidheid tot compromissen van raadsleden? Voor het anticiperen op steeds nieuwe problemen waar de gemeente iets mee moet?
Met elkaar
Iedereen heeft het volste recht om vanwege een groot verschil van inzicht, stijl en ideologie te kiezen voor een eigen partij, fractie of koers. We hebben mensen nodig die opkomen voor waar ze in geloven en ook bereid zijn verantwoordelijkheid te dragen. Daar hebben we er altijd te weinig van. Het wordt er echter niet eenvoudiger op als je bij tegenwind of tegenslag meer naar jezelf luistert dan naar de ander. Je krijgt niet altijd je zin, that’s life. Je kunt kiezen voor een eigen fractie, maar niet voor een eigen gemeente. Daar is er maar één van. Uiteindelijk moet je naar elkaar luisteren en er met elkaar uitkomen.
